نقد کننده بیسواد و یا مغرض؟

...ادامه از نوشتار های پیشین

سها در آن کتاب به اصطلاح نقدش از قرآن و تحت عنوان «محیط زدگی قرآن» و با استفاده از بی اطلاعی و یا غرض ورزی عمیقش می نویسد:

«...ولی محمد تحت تاثیر شدید محیطش، محوراصلی قرآن را مبارزه با بت پرستی قرار داده است غافل از اینکه اینهمه بحث از بت پرستی به درد نقاط دیگر جهان و یا آینده ی بشریت نمیخورد . ( هم اکنون دو یا سه میلیارد از مردم جهان بت پرست هستند.)

 مثال دیگر کشتیهای بادبانی است که در زمان محمد رایج بودهاست. بارها در قرآن به نقش باد در پیش راندن کشتی اشاره شده و آنراخواست خدا دانسته است. : مثل : او کسى است که شما را در خشکى و دریا مىگرداند تا وقتى که درکشتیها باشید و آنها با بادى خوش آنان را به پیش براند (.  سوره یونس آیه 22 )

غافل از اینکه بزودی موتورهای متنوع جای باد را می گیرند این امر هممؤید آنست که قرآن کار محمد است نه خدا چون خدا از آینده خبر دارد. بخش عمده ای از قرآن در پاسخ به حوادث روزمره ی محیطمدینه و مکه نازل شده است. مثلا واقعه ای اتفاق می افتاد یا جنگی در میگرفت و محمد پس از آن حوادث آیاتی را در مورد آنان نازل می کرد. حتی بسیاری از آیات در توضیح زندگی خصوصی محمد است مانند آیات افک که در مورد تهمت زنا به عایشه بطور تفصیل سخن می گویند در صورتیکه این ریزه کاریهای جزئی فائده ای برای اعصار دیگر ندارد. در مجموع محمد قادر نشده است که کتابی فرافرهنگی و همگانی بیاورد.»

حال غرض ورزی بوده و یا بی سوادی سها از نکته های علمی قرآن سخن نمی گوید که پس از هزار و چهار صد سال فقط در این سی ساله اخیر دانش بشر به آنها پی برده است. از جمله می توان به این موضوعات اشاره نمود:

-هرروز از قطر زمین کاسته می شود.

- در ایام پایانی جهان آب در یا ها و اقیانوس ها به جوش می آیند و بخار می شوند.

-تمام منابع زمین تا ایام پایانی حیات استخراج می شود.

- خورشید خاموش می شود.

- ستارگان نور خود را از دست می دهند.

آیا نسخه های مختلف قرآن با هم اختلاف دارند؟

بیش از هزار سال پیش  ابن مهران (۲۹۵ - ۳۸۱ قمری) دانشمند هوشمند ایرانی کتاب با عنوان «اختلافات هجا قرآن » تالیف نمود.

«این رساله که نمونه ای از نثر پارسی علمی قرن چهارم است در بیان رسم الخط کلمات قرآن مجید است که به ترتیب سوره ها ذکر شده است. 

 این نوشتار از معدود رساله هایی است که تمام بحثهای آن درباره رسم الخط قرانی است که رسم الخط قرآن عثمانی محور اصلی تمام مطالب آن است و بعضاً تفاوتهایی با آنچه مرسوم خوشنویسان مشهور است در آن دیده میشود .

مثلاً ضبط کلماتی مانند نعمت، رحمت، سنت، منطبق با کتابت عثمان طه نیست چه در کتابت او به تای گرد (ة) آمده است.

 این رساله که خود ترجمه متن عربی است، بسا راهنمایی برای شناخت زمان ترجمه باشد. 

جمله ای از کلمات مورد نظر را  بدون عنوان و جمله ای دیگر از آنها را در عنوان «باب» آورده است. برای نشان دادن اسلوب نگارش رساله جملاتی نقل میگردد: 

-«الکلمة:  هر چه اندر همه قرآن آید با «ها »باید نوشتن مگر در چهار جا که با «تا »باید نوشتن یکی در سوره الانعام و در آیه « تمت کلمت ربک صدقاًو عدلا،»و در سوره یونس»،

 - هر چه در قرآن« العلماء »آید همه بی واو باید نوشتن یعنی با الف باید نوشتن مگر در دو جا که با واو باید نوشتن و بعد ازو (کذا) الف باید نوشتن، یکی در سوره الشعراء در آیه «ان یعلمه علمواء بنی اسرائیل»، دوم در سوره در آیه « فاطر انما یخشی االله من عباده العلمواء».

منبع : فهرسگان نسخه های خطی 

نگاهی به اختلاف در خوانش های قرآن

پدیده اختلاف قرائت  می گوید که حرفهایی از قرآن که تعداد شأن چندان زیاد نیست و یا احتمالا اختلاف  ها  در بسیار بسیار اندکی از کلمات در مصحف های قدیمی با یکدیگر متفاوت  بوده است.

بعقیده برخی این موضوع  در عصر صحابه اتفاق افتاده  است. البته امروز  این مطلب بیش تر نه از سوی طرفداران قرآن  بلکه از جانب  مخالفان قرآن قرار گرفته مورد بزرگنمایی قرار گرفته  است.  آنان بدون آنکه بدانند چه می گویند از هر پنجره و‌منفذی سر بیرون آورده و نعره می زنند که ایهالناس!  این قرآن همان قرآن نیست. اگر از آن ها بپرسید منظور شما از « همان قرآن» چیست و آیا شما آنرا دیده آید و می دانید که همان قرآن چگونه بوده پس از قدری بحث متوجه می شوید که این گروه نه می دانند که « همان قرآن» چیست، و نه می دانند« همین قرآن» چیست  . 

گزارش

«‌به عقیده برخی  نیز اختلاف قرائت در دوره صحابه در درجه نخست معلول اختلاف مصاحف صحابه با یکدیگر بوده است (معرفت، التمهید، 2/9) .

اینان می گویند که پس از در گذشت پیامبر این صحابه با مصحف های قرآنی خود به مناطق مختلف سفر کردند و مردم آن مناطق نیز قرآن این صحابه را پذیرفته و به خواندن قرآن مشغول شدند.»

گزارش

«  یزید نخعی گزارش کرده و گفته است : «من و حذیفه در مسجد کوفه بودیم که شنیدیم کسی بانگ می‏زند: هر کس تابع قرائت ابو موسی اشعری است به زاویه باب کنده مراجعه کند و هر کس تابع قرائت عبدالله بن مسعود است به زاویه دیگر ـ که نزدیک به سرای عبدالله است ـ مراجعه کند.  

سپس آنها در قرائت آیه‏ای اختلاف پیدا کردند.  بطوریکه گروهی می‏خواندند:

واتمّوا الحجّ والعمرة للبیت،

و عده‏ ای می‏خواندند: 

واتمّوا الحجّ والعمرة لله» (ابوداود، المصاحف، 18)،» 

جهت اطلاع بیشتر نک: المصاحف ابو داود سجستانی باب اختلاف مصاحف الصحابة، 60 - 88؛ عسکری، 2/111 تحت عنوان: باب اختلاف مصاحف الصحابةتوجه دارید که نحوه خواندن نخست، می گوید: حج و عمره را برای خانه بجا آورید. یعنی بیایید خانه را بپرستید و نه خداوند را! »

من فکر نمی کنم عرب زبانی که اندکی سواد داشته و منظور از«دین» را فهمیده و زبان عربی رانیز  می فهمد بیاید  روش خواندن نخست  را بپذیرد. چون او می داند که عبادات را نمی شود برای خانه کعبه بجا آورد ، بلکه باید‌فقط و فقط  برای خدا بجا آورد. 

مثلا فرض کنیم که عبدالله بن مسعود که یکی از قاریان معروف قرآن که شخص باسوادی بوده  آیه مزبور راهمین گونه می خوانده است  .آیا واقعا می توان چنین گزارشی را پذیرفت ؟ مسلما که این گزارش قابل پذیرش نیست.

اما خوانش دوم می گوید: حج و عمره را برای خدا تمام کنید! و این حرفی است که برای هر کس که معنی دین را فهمیده باشد قابل قبول است و امروزه تمام قرآنها در سراسر جهان آین آیه را به همین صورت در خود ضبط کرده آند.

گزارش

« از اصحابی که در این دوره صاحب مکتبی در قرائت بوده‏اند می‏توان از عبدالله بن مسعود در کوفه، ابو موسی اشعری در بصره، ابیّ بن کعب در شام و مقدادبن اسود در حمص یاد نمود (زرقانی، 1/248).»

گزارش حاشیه ها

«در حاشیه قرآنها و از سوی صحابه نکاتی نوشته شده بود که می توان آنها را تفسیر برخی از آیات و یا کلمات دانست، و طی زمان بعضی ها این تفسیر و تعبیر واژه ها را به  آیات خود قرآن تعبیر کرده اند.»

(صبحی صالح، 85).

برخی از گزارشات امروزین می خواهند این نکته را برسانند که  تفسیر واژه ها توسط صحابه با نص قرآن مخلوط شده است:اما من نسخه ای از تفسیر قرآن زید بن علی بن الحسین فرزند امام چهارم شیعیان را در اختیار دارم که در آن در باره برخی واژه ها  توضیحاتی داده است. و متن و نص آیات قرآن هر گز با توضیح معنای واژه ها اختلاط پیدا نکرده است.

گزارش

هم چنین یک گزارش نادر وجود دارد که می گوید:  برخی از صحابه بر اساس اجتهادات خود  به تبدیل برخی از کلمات قرآن با مترادف آن اقدام می ورزیدند. باید گفت که ظهور این امر از صحابه معتبر پیامبر و از معلمان نخستین قرآن که به حقانیت و وحیانی بودن قرآن ایمان داشتند کاملا غیر قابل قبول بنظر می آید.مگر آن که آنان دیده اند که در مصحفی بجای واتمّوا الحجّ والعمرة لله آیه را بصورت واتمّوا الحجّ والعمرة للبیت نوشته اند، در این صورت اجتهاد آنان کاملا صحیح بوده است. چون آنان می دانستند  که حج و عمره را باید برای خدا خواند و نه برای خانه کعبه! 

ناقص بودن رسم الخط عربی در صدر اسلام

گزارش:

«در کنار عوامل‏ یاد شده همچنین می‏توان از ناقص بودن رسم الخط عربی در آن زمان و  لهجه‏ های  مختلف قبائل در تلفظ برخی از کلمات، به سهم خود در اختلاف قرائت پاره ‏ای از کلمات قرآن اثر داشته اند. قطعا به دلیل همین اختلاف لهجه بوده که عثمان به گروه جمع‏آوری قرآن دستور داد که قرآن را بر اساس لهجه قریش بنویسند (سیوطی، 1/208) 

ثانیا: پس از خاتمه کار گروه، آنگاه که اغلاطی در رسم الخط مصحف مشاهده کرد بر طبق روایتی گفت: اگر املا کننده از هذیل و نویسنده از ثقیف بود، این لغزشها به وجود نمی‏آمد (همو، 2/320).»

این نکته قابل قبول است که رسم الخط قرآن با زمان تغییر کرده و این تغییر برای بهسازی روش خوانش قرآن و پرهیز از اختلاف و غلط خوانی کلمات بوده اند.

از جمله این اقدامات آن که عثمان جهت یکی ساختن مصاحف، گروهی مرکب از زیدبن ثابت، سعید بن عاص، عبدالله بن زبیر و عبدالرحمن بن حارث تشکیل داد. این چهارتن با همکاری تعداد دیگری از صحابه که تعداد آنها را تا دوازده نفر گفته‏اند (ابو داود، المصاحف، 33). موفق شدند که با استفاده از مصاحف موجود و سایر نوشته‏ های قرآنی، ابتدا مصحف واحدی تهیه کرده و سپس 4 یا 6 نسخه دیگر از آن استنساخ کنند (صبحی صالح، 84). پس از آن به فرمان عثمان هر یک از این مصاحف که به مصاحف امام نیز شهرت یافت به مرکزی از جامعه فرستاده شد و همراه آن یک قاری نیز اعزام گشت تا بدین وسیله قرائت واحدی از قرآن در سراسر جامعه رواج یابد (عسکری، 2/197).

علاوه بر آن چنانکه در تاریخ آمده است عثمان جهت ریشه کن ساختن اختلاف قراءات، دستور داد که مصاحف متفرق سوزانده شود و از این رو به حرّاق المصاحف مشهور گشت (بخاری، 6/581). این اقدام عثمان گرچه مورد انتقاد برخی قرار گرفت، اما اکثر صحابه از کار عثمان جانبداری کردند و مقید به استفاده از مصاحف عثمانی شدند(الاشیقر، 161) گرچه به شرحی که خواهد آمد پس از مدتی دو باره اختلاف در جامعه ظاهر گشت.»

منبع:مقدمه ای بر تاریخ اختلافات قرائت قرآن

نوشته آقای مجید معارف

آیا آتش صدای خدا را می شنود؟

« ای آتش بر ابراهیم سرد و خاموش باش!»

آیه ۱۱ سوره پیامبران

صدر الدین قونوی عارف مشهور و شاگرد جلال‌الدین محمد مولوی سراینده کتاب جاودانه مثنوی مولوی از دانشمند بی بدیل ایران خواجه نصیر الدین طوسی پرسش های متعددی از طریق مکاتبه و ارسال نامه نموده و خواجه ایران زمین نیز بتوسط نامه او را پاسخ گفته است.

یکی از پرسش های قونوی در باره آیه    ۶۹     از سوره پیامبران ایت که در آن خداوند می گوید: ای آتش!بر ابراهیم خنک و سالم باش!

قونوی می پرسد: چگونه آتش که جماد است و گوش ندارد خطاب خدا را می شنود؟

این آیه در ارتباط با سرگذشت ابراهیم پیامبر است که  شرح می دهد چگونه  خدا ناباوران اورا به آتش انداختند و بنابر همین آیه آتش بر او سر د و خاموش شد.

پاسخی که خواجه نصیر الدین طوسی به قونوی می دهد این است: زبان تکوینی و تحویلی تنها به موجوداتی تعلق ندارد که از نیروی عقل برخوردارند.چنانکه در آیات دیگری خداوند می گوید: هر گاه ما اراده کنیم امری تحقق یابد و چون بگوییم باش !فورا موجود خواهد شد. 

در این پاسخ خواجه از زبان تکوینی و تحویلی سخن می گوید.این سخن خواجه با کشفیات فیزیک ذرات بنیادی امروزی مطابقت دارد .چنانکه فیزیکدان مشهور میچیچیو کاکو در کتب مشهورش« فیزیک غیر ممکن ها» می گوید: پنچ پارامتر غیر قابل تغییر بر نیروهای سازنده جهان حکم فرماست که باعث می شوند جهان وجود داشته باشد و حیات مجاز باشد.هم چنین   ثابت‌های دیگر ی بر کیهان تحمیل شده که گویی حیات فقط با حضور آنها مجاز است. در نتیجه چاره ای نداریم جز آن که بگوییم یا آفریدگاری وجود داشته، و یا میلیونها جهان موازی وجود دارد.به بیان دیگر، وقتی ما ثابت های حاکم بر جهان را تحلیل می کنیم به این نتیجه می رسیم که برای آن که حیات مجاز باشد دقیقا تنظیم شده اند.

بنابر این خطاب خداوند خالق بر جهان و یا چیزی از جهان همان تکوین و تحویل است که با اراده او بوجود آمده و با اراده او از بین می رود. یعنی خداوند با اراده اش به جهان خطاب می کند.

راز بزرگ یک‌نامه

إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

 آیه  «30» سوره نمل

«نامه از سلیمان است و مضمون آن  این است: به نام خداوند بخشنده مهربان.»

من از میان ترجمه های متعددی که برای این آیه  آورده اند ترجمه بالا را می پسندم. امل بنظر خود من این آیه از قرآن رازی بزرگ در خود دارد . زیرا بر این باورم که پیام آیه این است: این نامه از جانب سلیمان است...و اوست که مظهر بسم الله الرحمن الرحیم بر روی زمین است.

حافظ زبان گویای ادب پارسی گوید:

گرچه شیرین دهان پادشهان اند ولی

او سلیمان زمان است که خاتم با اوست