سوره نور ۱۰۳ امین سوره بر حسب تاریخ نزول
بنام خداوند بخشنده مهربان
آن مؤمنانند که چون به سوی حکم خدا و رسولشان بخوانند تا میان آن‌ها حکم کند خواهند گفت که شنیده و اطاعت میکنیم. و رستگاران عالم به حقیقت این‌ها هستند. (۵۱)
و هر کس فرمان خدا و رسول را اطاعت کند و خدا ترس و پرهیزگار باشد چنین کسان را فیروزی و سعادت خواهد بود. (۵۲)
و منافقان شدیدترین قسم را به نام خدا یاد کنند که اگر تو آن‌ها را امر کنی البته همه بیرون خواهند رفت، بگو: سوگند یاد مکنید، که طاعت پسندیده و مطلوب است خدا به هر چه میکنید کاملاً آگاه است. (۵۳)
وظیفه پیامبر ابلاغ حکم خداست
بگو که خدا را فرمان برید و رسول را اطاعت کنید. پس اگر اطاعت نکردید بر او بار رسالت اوست و بر شما بار تکلیف خویش است، و اگر او را اطاعت کنید هدایت خواهید یافت، و بر رسول جز ابلاغ روشن رسالت تکلیفی نیست. (۵۴)
وعده خلافت روی زمین به خدا باوران حقیقی و نیکو کار داده شده است
خدا به کسانی از شما بندگان که ایمان آرند و نیکوکار گردند وعده فرمود که در زمین خلافتشان دهد چنان که امم صالح پیمبران گذشته را جانشین پیشینیان آن‌ها نمود، و دین پسندیده‌ی آنان را تمکین و تسلط عطا کند و به همه‌ی آنان پس از خوف و اندیشه از دشمنان ایمنی کامل دهد که مرا به یگانگی، بی‌هیچ شائبه، شرک و ریا پرستش کنند، و بعد از آن هر که کافر شود پس آنان به حقیقت همان فاسقان تبهکارند. (۵۵)
نماز و زکات و اطاعت از پیامبر
و نماز را به پا دارید و زکات بدهید و رسول ما را اطاعت کنید، باشد که مورد لطف و رحمت شوید. (۵۶)
(ای رسول) هرگز مپندار که کافران در زمین معجز و قدرتی خواهند یافت، و جایگاهشان دوزخ است که بسیار منزلگاه بدی است. (۵۷)
ای کسانی که ایمان آورده اید بدانید بندگان ملکی شما و اطفال شما که هنوز به وقت احتلام و زمان بلوغ نرسیدهاند باید سه مرتبه از شما اجازه‌ی ورود بخواهند: یک بار پیش از نماز صبح و دیگر هنگام ظهر که جامه ها را از تن برمیگیرید و دیگر پس از نماز خفتن، که این سه وقت هنگام عورت و خلوت شماست و بعد از این سه بار اجازه، دیگر باکی بر شما و آن‌ها نیست که با بندگان و اطفال خود گرد یکدیگر جمع شوید و هر ساعت در کارها به شما مراجعه کنند. خدا آیات را بر شما چنین روشن بیان میکند، و خدا دانا و آگاه است. (۵۸)
و آن گاه که اطفال شما به حد بلوغ و احتلام رسیدند باید مانند سایر بالغان با اجازه وارد شوند. خدا آیات خود را برای شما بدین روشنی بیان میکند، و خدا دانا و محکم کار است. (۵۹)
و زنان سالخورده که باز نشسته اند و امید ازدواج و نکاح ندارند بر آنان باکی نیست در صورتی که اظهار تجملات و زینت خود نکنند که جامه های خود را نزد نامحرمان برگیرند، و باز هم عفت و تقوا گزینی بر آنان بهتر است، و خدا شنوا و آگاه است. (۶۰)
نابینایان، لنگان و بیماران
بر نابینایان و لنگان و بیماران باکی نیست و نیز باکی بر شما نیست که از خانه های خود و پدران خود و مادرانتان و برادران و خواهران و عمو و عمه و خالو و خاله‌ی خویش غذا تناول کنید یا آن‌که از هر جا که کلید آن در دست شماست یا خانه رفیق خود باکی نیست که از مجموع یا هر یک از این خانه ها طعامی خورید. و هر گاه بخواهید به خانه‌ای داخل شوید نخست بر خویش سلام کنید که سلام تحیتی با برکت و نیکو از جانب خداست. خدا آیات خود را این گونه برای شما روشن بیان میکند باشد که (در آن‌ها) تعقل کنید . (۶۱)
مؤمنان حقیقی آن‌هایی هستند که به خدا و رسولش ایمان دارند و هر گاه در کاری اجتماعشان به حضور رسول لازم باشد حاضر آیند و تا اجازه نخواهند هرگز از محضر او بیرون نمیروند. و آنان که از تو اجازه میخواهند اینان به حقیقت اهل ایمان به خدا و رسولند، پس چون از تو اجازت طلبند که بعضی مشاغل و امور خود را انجام دهند از آنان هر که را خواهی اجازه ده و بر آن‌ها از خدا طلب مغفرت و آمرزش کن، که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است. (۶۲)
(ای مؤمنان) شما دعای رسول و ندا کردن او را مانند ندای بین یکدیگر قرار مدهید ، خدا به حال آنان که به یکدیگر پناه برده و از میان شما رخ پنهان میدارند آگاه است. پس باید کسانی که امر خدا را مخالفت میکنند و از آن روی میگردانند بترسند که مبادا به فتنه ای بزرگ یا عذاب دردناک دیگر (مانند قتل و اسارت) گرفتار شوند. (۶۳)
آگاه باشید که آن‌چه در آسمانها و زمین است همه ملک خداست، شما به هر حالی باشید البته خدا از آن آگاه است. و روزی که بندگان را به سوی او بهز گردند آن روز به هر نیک و بدی که کرده اند آگاهشان میگرداند، و خدا به هر چیزی کاملاً داناست. (۶۴)
سوره نور ۱۰۳ امین سوره بر حسب تاریخ نزول(۳)
بنام خداوند بخشنده مهربان
خدا نور آسمانها و زمین
خدا نور آسمانها و زمین است مثل نور او چون چراغدانى است که در آن چراغى و آن چراغ در شیشه اى است و آن شیشه گویى اخترى درخشان است که از درخت خجسته زیتونى که نه شرقى است و نه غربى افروخته مى شود ، نزدیک است که روغنش هر چند بدان آتشى نرسیده باشد روشنى بخشد و روشنى بر روى روشنى است خدا هر که را بخواهد با نور خویش هدایت مى کند و این مثلها را خدا براى مردم مى زند و خدا به هر چیزى داناست (۳۵)
خانه هایی با فضای نورانی
و در خانه ایی که خدا رخصت داده که آن جا رفعت یابد در آن‌ها ذکر او شود و صبح و شام تسبیح و تنزیه ذات پاک او کنند. (۳۶)
پاک مردان که دل به خدا دارند
پاک مردانی که هیچ کسب و تجارت آنان را از یاد خدا و به پا داشتن نماز و دادن زکات غافل نگرداند و از روزی که دل و دیدهها در آن روز حیران و مضطرب است ترسان و هراسانند. (۳۷)
تا خدا در مقابل بهترین اعمال ایشان جزا و ثواب کامل عطا فرماید و از فضل و احسان خویش بر آن‌ها بیفزاید، و خدا هر که را خواهد روزی بیحد و حساب بخشد. (۳۸)
خدا ناباوری هم چون سراب است
و آنان که کافرند اعمالشان در مثل به سرابی ماند در بیابان هموار بی آب که شخص تشنه آن را آب پندارد چون بدان جا رسید هیچ آب نیابد، و (آن کافر) خدا را حاضر و ناظر اعمال خویش بیند که به حساب کارش تمام و کامل برسد و خدا به یک لحظه حساب تمام خلایق میکند. (۳۹)
خداناباوری یعنی : تاریکی بر فراز تاریکی
یا به ظلمات دریای موّاج عمیقی ماند که امواج آن بعضی بالای بعضی دیگر دریا را بپوشاند و ابر تیره نیز فراز آن برآید تا ظلمتها چنان متراکم فوق یکدیگر قرار گیرد که چون دست بیرون آرد آن را نتواند دید، و هر که را خدا نور (علم و معرفت و ایمان) نبخشید هرگز (جان) روشنی نخواهد یافت. (۴۰)
آیا ندیدی که هر کس در آسمانها و زمین است تا مرغ‌هایی که در هوا پر گشایند همه به تسبیح و ثنای خدا مشغولند؟ و همه‌ی آنان صلاة و تسبیح خود بدانند، و خدا به هر چه کنند آگاه است. (۴۱)
و ملک و پادشاهی آسمانها و زمین خاص خداست و بازگشت به سوی خداست. (۴۲)
آفرینش ابر در آسمان
آیا ندیدی که خدا ابر را (از هر طرف) براند و به هم در پیوندد و باز انبوه و متراکم سازد آن گاه بنگری قطرات باران از میان ابر فرو ریزد؟ و نیز از آسمان، از کوههایی (از ابرهای منجمد شده) که در آن است تگرگ فرو بارد و زیان آن را به هر که خود خواهد برساند و آن را از هر که خواهد باز دارد و روشنی برق آن چنان بتابد که خواهد روشنی دیدهها را از بین ببرد. (۴۳)
صاحبان بصیرت علت گردش شب و روز را در ک می کنند
خدا شب و روز را به یکدیگر میگرداند، همانا صاحبان بصیرت را در این عبرتی است. (۴۴)
و خدا هر حیوانی را از آب آفرید، که بعضی بر شکم روند و برخی بر دو پا و برخی بر چهار پا حرکت کنند. و خدا هر چه خواهد بیافریند که خدا بر همه کار تواناست. (۴۵)
همانا ما آیات و ادله‌ی بسیار روشن فرستادیم. و خدا هر که را خواهد به راه راست هدایت میکند. (۴۶)
و میگویند که ما به خدا و رسول ایمان آورده و اطاعت میکنیم، و لیکن با این همه قول باز گروهی روی میگردانند و اصلاً آنان ایمان ندارند. (۴۷)
و هر گاه به سوی خدا و رسول خوانده شوند تا میان آن‌ها قضاوت کند گروهی از ایشان اعراض میکنند. (۴۸)
و اگر دعوی خود را بر حق بدانند البته با کمال انقیاد به سوی رسول میآیند. (۴۹)
آیا در دل‌هایشان مرض است یا شک و ریبی دارند یا میترسند که خدا و رسول بر آن‌ها جور و ستمی کنند؟ (خدا ظلم نخواهد کرد) بلکه آن‌ها خود مردمی ظالم و متعدیند. (۵۰)
ادامه دارد
سوره نور ۱۰۳ امین سوره بر حسب تاریخ نزول(۲)
ای کسانی که ایمان آورده اید، زنهار پیروی شیطان مکنید، که هر کس قدم به قدم از پی شیطان رفت او به کار زشت منکر وامیدارد، و اگر فضل و رحمت خدا شامل شما نبود احدی از شما پاک و پاکیزه نشدی، لیکن خدا هر کس را میخواهد منزه و پاک میگرداند، و خدا شنوا و داناست. (۲۱)
وظیفه ثروتمندان
و نباید صاحبان ثروت و نعمت از شما درباره خویشاوندان خود و در حق مسکینان و مهاجران راه خدا از بخشش و انفاق کوتاهی کنند، باید مؤمنان عفو پیشه کنند و از بدی‌ها درگذرند، آیا دوست نمیدارید که خدا هم در حق شما مغفرت نماید؟ و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است. (۲۲)
تهمت و بد نام کردن زنان با ایمان
کسانی که به زنان باایمان و پاکدامن بیخبر از کار بد تهمت زنند محققاً در دنیا و آخرت ملعون و محروم از رحمت حق هستند و هم آنان به عذابی بزرگ معذب خواهند شد. (۲۳)
در روزی که زبان و دست و پای ایشان بر اعمال آن‌ها گواهی دهد. (۲۴)
در آن روز خدا حساب و کیفر شایسته آن‌ها را تمام و کامل خواهد پرداخت و خواهند دانست که خداوند حق آشکار است. (۲۵)
زنان بدکار و ناپاک شایسته‌ی مردانی بدین وصفند و مردان زشتکار و ناپاک نیز شایسته زنانی بدین صفتند و زنان پاکیزه نیکو لایق مردانی چنین و مردان پاکیزه نیکو لایق زنانی همین گونهاند، و این پاکیزگان از سخنان بهتانی که ناپاکان درباره آنان گویند منزهند و بر ایشان آمرزش و رزق نیکوست. (۲۶)
به هیچ خانه ای بدون اجازه وارد نشوید!
ای اهل ایمان، هرگز به هیچ خانه مگر خانه های خودتان تا با صاحبش انس و اجازه ندارید وارد نشوید و به اهل آن خانه نخست سلام کنید که این شما را بسی بهتر است، باشد که متذکر (شئون یکدیگر و حافظ آداب رفاقت) شوید. (۲۷)
و اگر کسی را نیافتید باز وارد نشوید تا اجازه یابید، و چون گفتند: برگردید، به زودی بازگردید که این برای تنزیه و پاکی شما بهتر است، و خدا به هر چه میکنید داناست. (۲۸)
حکم و شرط ورود به خانه های غیر مسکونی
باکی بر شما نیست که به خانه غیر مسکونی که در آن متاعی دارید در آیید، و خدا به همه‌ی کار آشکار و پنهان شما آگاه است. (۲۹)
چشم و فروج
(ای رسول ما) مردان مؤمن را بگو تا چشم‌ها بپوشند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند که این بر پاکیزگی آنان اصلح است، و البته خدا به هر چه کنید کاملاً آگاه است. (۳۰)
چگونگی حجاب در قرآن
و زنان مؤمن را بگو تا چشم‌ها (از نگاه ناروا) بپوشند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند و زینت و آرایش خود جز آن‌چه قهراً ظاهر میشود آشکار نسازند، و باید سینه و بر و دوش خود را به پوشش بپوشانند و زینت و جمال خود را آشکار نسازند جز برای :
شوهران خود یا پدران یا پدران شوهر یا پسران خود یا پسران شوهر یا برادران خود یا پسران برادران و پسران خواهران خود یا زنان خود (یعنی زنان مسلمه) یا کنیزان ملکی خویش یا مردان اتباع خانواده که رغبت به زنان ندارند یا اطفالی که هنوز بر عورت و محارم زنان آگاه نیستند،
و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود. و ای اهل ایمان، همه به درگاه خدا توبه کنید، باشد که رستگار شوید. (۳۱)
تشویق به ازدواج
و البته باید مردان بی زن و زنان بی شوهر و کنیزان و بندگان شایسته خود را به نکاح یکدیگر درآورید، اگر آن مردان و زنان فقیرند خدا به لطف و فضل خود آنان را بینیاز و مستغنی خواهد فرمود و خدا رحمتش وسیع و نامتناهی و آگاه است. (۳۲)
و آنان که وسیله‌ی نکاح نیابند باید عفت نفس پیشه کنند تا خدا آن‌ها را به لطف و فضل خود بی نیاز گرداند. و از بردگانتان آنان که تقاضای مکاتبه کنند (یعنی خواهند که خود را از مولا به مبلغی مشروط یا مطلق خریداری کنند) تقاضای آن‌ها را اگر خیر و صلاحی در ایشان مشاهده کنید بپذیرید و (برای کمک به آزاد شدن آن‌ها) از مال خدا که به شما اعطا فرموده به آن‌ها بدهید، و کنیزکان خود را که مایلند به عفت، زنهار برای طمع مال دنیا جبراً به زنا وادار مکنید، که هر کس آن‌ها را اکراه به زنا کند خدا در حق آن‌ها که مجبور بودند بسیار آمرزنده و مهربان است . (۳۳)
نکته: آیه دلالت بر اجبار کنیزان در دوره جاهلیت به خود فروشی می کند که پول این تن فروشی نصیب صاحبان آنان می گردید. با ظهور اسلام به چنین روشهای ظالمانه و ضد خدایی پایان داده شد.
و همانا ما به سوی شما آیاتی روشن نازل گردانیدیم و داستانی از آنان که پیش از شما درگذشتند و موعظهای برای اهل تقوا فرستادیم. (۳۴)
سوره نور سوره شماره ۱۰۳ بر حسب تاریخ نزول
نام خداوند بخشنده مهربان
این سوره را فرستادیم وفریضه‌ی کردیم و در آن آیات روشن نازل ساختیم، باشد که شما متذکر شوید. (۱)
باید هر یک از زنان و مردان زناکار را به صد تازیانه مجازات و تنبیه کنید و هرگز درباره‌ی آنان در دین خدا رأفت و ترحم روا مدارید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، و باید عذاب آن بدکاران را جمعی از مؤمنان مشاهده کنند. (۲)
نکته مهم: به شرح مربوط به آیه ۱۳ مراجعه شود
مرد زناکار جز با زن زناکار و مشرک نکاح نمیکند و زن زانیه را هم جز مرد زانی و مشرک به نکاح نخواهد گرفت و این کار بر مردان مؤمن حرام است. (۳)
و آنان که به زنان با عفت مؤمنه نسبت زنا دهند آن گاه چهار شاهد بر دعوی خود نیاورند آنان را به هشتاد تازیانه کیفر دهید، و دیگر هرگز شهادت آن‌ها را نپذیرید، و آنان مردمی فاسق و نادرستند. (۴)
مگر آن‌هایی که بعد از آن فسق و بهتان به درگاه خدا توبه کنند و در مقام اصلاح عمل خود برآیند، در این صورت خدا البته بسیار آمرزنده و مهربان است. (۵)
و آنان که به زنان خود نسبت زنا دهند و جز خود بر آن شاهد و گواهی ندارند باید از آن زن و مرد نخست مرد چهار مرتبه شهادت و قسم به نام خدا یاد کند که البته او از راستگویان است. (۶)
و بار پنجم قسم یاد کند که لعن خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد. (۷)
و برای رفع عذاب حد، آن زن نیز نخست چهار مرتبه شهادت و قسم به نام خدا یاد کند که البته شوهرش دروغ میگوید. (۸)
و بار پنجم قسم یاد کند که غضب خدا بر او اگر این مرد از راستگویان باشد. (۹)
و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما مؤمنان نبود و اگر نه این بود که خدای مهربان البته توبهپذیر است و کار به حکمت کند . (۱۰)
همانا کسانی که آن بهتان را بستند گروهی همدست از شمایند نپندارید ضرری از آن به آبروی شما میرسد بلکه خیر و ثواب نیز خواهید یافت هر یک از آن‌ها به عقاب گناه خود خواهند رسید و آن کس از منافقان که رأس و منشأ این بهتان بزرگ گشت هم او به عذابی بزرگ معذب خواهد شد. (۱۱)
آیا سزاوار این نبود که چون چنین بهتان و دروغ‌ها شنیدید مردان و زنان مؤمن حسن ظنّشان درباره یکدیگر بیشتر شده و گویند: این دروغی است آشکار؟ (۱۲)
شهادت چهار شاهد بر زنا لازم است
چرا بر دعوی خود چهار شاهد اقامه نکردند؟ پس حالی که شاهد نیاوردند البته نزد خدا مردمی دروغزنند. (۱۳)
نکته :مسلما این چهار شاهد باید عادل و راستگو باشند. در آن صورت این پرسش پیش می آید که چهار شاهد عادل راستگو در محل زنا چه می کنند؟
و اگر فضل و رحمت خدا در دنیا و عقبی شامل حال شما نبود به مجرّد خوض در این گونه سخنان به شما عذابی بزرگ میرسید. (۱۴)
زیرا شما آن سخنان را از زبان یکدیگر تلقّی کرده و حرفی بر زبان میگفتید که علم به آن نداشتید و این کار را سهل و کوچک میپنداشتید در صورتی که نزد خدا بسیار بزرگ بود. (۱۵)
چرا به محض شنیدن این سخن نگفتید که هرگز ما را تکلم به این سخن روا نیست، پاک خدایا، این بهتانی بزرگ است؟ (۱۶)
خدا به شما موعظه و اندرز میکند که زنهار دیگر گرد این چنین سخن نگردید اگر اهل ایمانید. (۱۷)
و خدا آیات خود را برای شما بیان میکند، و او دانا و آگاه است. (۱۸)
آنان که دوست میدارند که در میان اهل ایمان کار منکری اشاعه و شهرت یابد آن‌ها را در دنیا و آخرت عذابی دردناک خواهد بود و خدا میداند و شما نمی‌دانید. (۱۹)
و اگر فضل و رحمت خدا و رأفت و مهربانی او شامل حال شما (مؤمنان) نبود (در عقاب گناهتان تعجیل کردی و توبه نپذیرفتی). (۲۰)
به نام خداوند بخشنده مهربان
چون هنگام فتح و پیروزی خدا برسد. (۱)
در آنروز مردم را بنگری که فوج فوج به دین خدا داخل شوند. (۲)
در آن وقت خدای خود را ستایش و حمد کن و از او آمرزش و مغفرت بطلب که او خدای بسیار توبه پذیر است. (۳)
شرح
این سوره پیش از فتح مکه و اسلام آوردن جمعی مردم آن شهر و اطراف آن نازل شد . در حقیقت نوعی آیات پیشگویی کننده است که بعنوان بشارت در مورد حوادث آتی بر پیامبر نازل شد.
