وحی در ۱۰ شماره: شماره (۳)

شماره ۳

خاورشناسان چه می گویند؟

گروهی  از خاورشناسان می گویند   وحی را می توان  به نحوی  محصول   سیر و سلوک روانی و  در خود فرورفتن پیامبران و یا هم چون سیری عرفانی در آنان بشمار آورد.

 هم چنین  این گروه می گویند که چون  پیامبران  انسان هایی  با نفس و روح پاک هستند و از شایستگی والا یی برخوردارند و انسانهایی و ارسته اند و  از همه بالاتر علاقه ای بیش از حد به هدایت مردم دارند، به مرور زمان و در پی تأملات فراوان و انباشتن  حالات نفسانی چنان می انگارند که با عالم غیب  ارتباط بر قرار می کنند.  در پی این حالات است که آنان خیال می کنند که با   فرشتگان الهی ارتباط پیدا کرده اند . در حالی که   در اثر این گونه تفکرات  آنان نوعی الهام  و پیام  وجدانی و نفسانی را تجربه می کنند و البته  اینها  را پیام های آسمانی تلقّی کرده و تحت  عنوان «وحی» به مخاطبان خویش ابلاغ می کنند.

در حقیقت این طرز تفکر منکر هرگونه ارتباط واقعی و عملی پیامبران با جهان ملکوت و فرشتگان است .

 یعنی به زعم این گروه، گمان و طرز تلقی شخصی در نظر پیامبران هم چون وحی جلوه می کند. در نتیجه همین طرز تلقی،  آنان خود را واسطه بین زمین و عرش الهی معرفی می کنند که حقایق را مستقیم از خداوند و یا توسط موجوداتی بنام فرشته دریافت می دارند.

امیل درمنگام در کتاب زندگانی پیامبر اسلام وحی را همین گونه معرفی کرده است.

باید توجه داشت که این نوع طرز تفکر در زمان ظهور پیامبران نیز وجود داشته و مخالفین وحی  گفته های پیامبران را  به هم بافته های شخصی، رویا های پریشان، افکار مالیخولیایی و تصورات ذهنی  و یا افکار ساخته و پرداخته شاعرانه به شمار می آوردند.

البته آنان با قاطعیت نمی گفتند که آنچه پیامبران می گویند چیست. بلکه می گفتند: شاید خیالات است، شاید شعر و شاعری است، شاید حرفهایی است که بهم بافته اند، شاید افکار بی پایه و اساس است.

به بیان دیگر،  مخالفان گفته های پیامبران،  خودشان هم نمی دانستند که چگونه وحی پیامبران را توجیه کنند.

لکن نقطۀ آغازین تفسیر روان شناختی از وحی، و نادیده انگاشتن اتصال آن به عالم اُلوهی، حداقل در حوزۀ آیین اسلام، به عصر خود وحی بر می گردد. آنان با توسل به این تفسیر به انکار وحی و نبوّت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله پرداختند.

قرآن کریم یکی از بهانه های مخالفان نبوّت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را تفسیر روان شناختی وحی ذکر می کند که از آن با عناوین مختلفی مانند: «اختلاق؛ بافته های شخصی»، «اساطیر؛ اسطوره ها»، «اضغاث احلام؛ رؤیا و خیالات ذهنی» و «شعر و شاعری» یاد می کردند. 

اصولاً چنین تفسیر و تحلیلی از وحی انکار کامل نبوت و پیامبری است.