فهرست مهمترین اختلاف قرائتها در قرآن

فهرست مهمترین اختلاف قرائتها

«...به نظر پژوهندگان، باتوجه به قرائتهای تدوین شده و قانونی در قرن سوم (خواه هفتگانه یا دهگانه ...) اختلاف در قرائت قرآن به شرح زیر بوده است:

1ـ اختلاف در نقطه گذاری واژه ها ؛ مانند :

-«لایقبل منها شفاعة» که اختلاف در حرف مضارعة «تاء» و «یاء» بوده است،« مثلاً لایقبل و لاتقبل»

-یا «اثم کبیر» به صورت «اثم کثیر» 

-و «فتبینوا» به شکل «فتثبتوا»...

2ـ اختلاف در اعراب ( حرکت حرف ها)؛ مانند:

- «قولوا للناس حسنا» که برخی با ضمه اول و فتح ثانی، و عده ای به فتح اول و ثانی (حسنا) می خواندند.

3ـ اختلاف در حذف یک حرف از واژه؛ مانند:

- حذف الف از«مالک یوم الدین» که به صورت «ملک یوم الدین» درآید، 

-یا «اذواعدنا» با حذف الف که «اذوعدنا» خوانده شود...

4ـ اختلاف بر اثر حذف و اعجام؛ همچون: 

-«اتیناکم» که به صورت «اتیتکم» خوانده شود.

5ـ اختلاف در افزونی؛ 

-همچون «لکنا هوالله» و  «لکن هوالله»

 -و یا «هلک عنی سلطانیه» که به شکل «هلک عنی سلطانی» درآید.

6ـ اختلاف در ابدال و همزه؛ 

-مانند:«ثم جئت» به شکل «ثم جیت»

- یا «کفؤا» به شکل «کفوا» (که در آن همزه ابدال شده است).

7ـ اختلاف در تشدید؛ مانند:

«فرقنابکم البحر» که به شکل «فرقنا بکم البحر» باشد.(وجود و یا عدم وجود تشدید روی دو حرف یکسان)

8ـ اختلاف در حرکات؛ مانند: یحسب به شکل«یحسب».  ( وجود ضمه و یا فتحه و یا کسره روی دو حرف یکسان)

9ـ اختلاف در حروف که موجب تغییر معنا شود؛

- همچون: «تتلوا» به شکل «تبلوا».(مهم و باید بررسی نمود میزان اختلاف به چه عددی میرسد)

10ـ اختلاف در حروف و صورت؛ مانند: 

«یأتل» به شکل «یتأل».

11ـ اختلاف در زیادی و کمی؛ مانند: 

«اوصی» به شکل «وصی».( اگر مفهوم یکی باشد تفاوت قابل چشم پوشی است)

12ـ اختلاف در تشدید و اعجام؛ مانند: 

-«یتفطرن» با تاء و تشدید طا، به شکل «یتفطرن» با نون و طای غیر مشدد.

نکته مهم:

باید در نظر داشت که این اختلافها، بازمانده و یادگار لهجه های گوناگون عرب در صدر اسلامند، نه اختراع قاریان قرآن و تصویب آنها؛ زیرا پیامبر (ص)، این اختلافها را برای آسانی و رفع جرح، تایید می فرمودند.

ممکن است عده ای چنین پندارند که حضرت رسول( ص ) هرگز چنین اختلافی را تایید نکرده است. برای روشن شدن موضوع، لازم است روایتی از صحیح بخاری نقل شود:

عمربن خطاب ـ خلیفه دوم ـ می گوید: هشام بن حکیم سوره فرقان را در زمان حیات رسول خدا( ص) در نماز قرائت می کرد. به قرائتش گوش دادم و با کمال تعجب شنیدم که سوره فرقان را به وجه های متعدد قرائت می کند که رسول(ص) قرائت آن را به من تعلیم داده بود، بسیار تفاوت داشت. چیزی نمانده بود که در همان حال نماز با او گلاویز شوم.

ولی منتظر ماندم تا نمازش را سلام داد. عبایم را بر او پیچیدم و او را درهم فشردم و گفتم: چه کسی قرائت این سوره را به تو یاد داده است؟ گفت: رسول خدا مرا یاد داده است.

به او گفتم: دروغ می گویی. به خدا سوگند، رسول خدا(ص) همین سوره را که شنیدم و تو می خواندی، به گونه ای دیگر به من آموخته است. به راه افتادم و کشانکشان او را به نزد رسول خدا(ص)بردم.

گفتم: یا رسول الله! شنیدیم که این مرد، سوره فرقان را به وجه های متعدد می خواند که با ترتیبی که به من تعلیم فرموده ای، تفاوت دارد. تو خود سوره فرقان را به من یاد دادی.

رسول خدا(ص) فرمود: عمر! رهایش کن.

هشام بخوان! هشام قرائتی را که از او شنیده بود، دوباره خواند. آنگاه رسول خدا(ص)فرمود: «هکذا انزلت»(سوره همین طور که هشام می خواند، از سوی خدا نازل شده است).

پس فرمود: عمر! تو بخوان. و من همانطور که آن حضرت خودش به من یاد داده بود، خواندم باز رسول خدا(ص)فرمود:«هکذا انزلت»(سوره همین طور که می خوانی، نازل شده است). آنگاه پیامبر(ص) فرمود:«ان هذا القرآن انزال علی سبعة احرف، فاقرؤا ما تیسرمنه»=قرآن به هفت حرف و هفت وجه نازل شده است؛ به هر یک از این هفت حرف که برایتان میسر است، قرآن را قرائت کنید...»

در بخش آینده توضیح داده می شود که منظور از « هفت حرف» هفت روش قرایت است.

منبع : مقاله آقای دکتر نصرت الله فروهر

         کیهان فرهنگی آذر سال ۱۳۸۱

ادامه دارد...

مطالب آمده در(.   ) از اینجانب است.