«تاریخ قرآن» نام شاخهاى از علوم قران است که به سرگذشت قران کریم از آغاز نزول تاکنون مىپردازد و در آن مسائلى مانند سیر نزول ، حفظ و نگارش آن، گردآورى و جمع قران، مصاحف نخستین، پدیدارى اختلاف قرائات، علامتگذاریهاى گوناگون در مصحف و ترجمه قران به زبانهاى مختلف سخن مىگوید.
گرچه مباحث مورد اشاره قدمت دارد، اصطلاح «تاریخ قرآن» از اصطلاحات نوپدید در دو سده اخیر است.
صرفنظر از چند گزارش نامطمئن از نگارش یکى دو کتاب با عنوان تاریخ قرآن در سدههاى سوم و چهارم هجرى، نخستین بار تئودور نولدکه (1) (۱۹۳۰ م) خاورشناس آلمانى در سال ۱۸۶۰ میلادى کتابى را با عنوان «تاریخ قرآن» منتشر کرد.
پژوهشگرانِ مسلمان با این که گاهى به این عنوان اعتراض کردهاند، بیشتر قرآنپژوهان آن را پذیرفته و کتابهایى را با همین نام تألیف کردهاند.
گرچه بسیارى از مباحث در کتب خاورشناسان و مسلمانان در حوزه تاریخ قرآن مشترک است، بر اثر اختلاف این دو گروه در نوع نگرش به قران، دیدگاه آنها درباره ماهیت و تعریف این بحث متفاوت است.
خاورشناسان از اوایل سده نوزدهم تا نیمه دوم سده بیستم میلادى، اهتمام ویژهاى به مباحث تاریخ قرآن داشتهاند. بیشتر نوشتههایى که در آنها به مباحث تاریخ قرآن پرداخته شده عناوینى چون «مقدمه ای بر قرآن» (2) و «مطالعات قرآنى»(3) منتشر شدهاند.
منبع: دانشنامه اسلامی
انتخاب: امیر تهرانی